#dil bilgisi

Pekiştirme işlemine maruz kalan sözcüklerde ünlü türemesi gerçekleşme ihtimali vardır. Öncelikle pekiştirme nedir, nasıl yapılır ilgili başlıktan bir göz atmak faydalı olacaktır. Örneğin "parlak" sözcüğüne bakalım. Bu sözcüğü pekiştirmek istersek "pasparlak" sonucuna ulaşırız. Ancak "pas" ön ekinde "pa" kısmı sözcükle uyumu sağlayan sesler, "s" harfi de p, r, s, m pekiştirme harflerinden birisi olarak karşımıza çıkarlar. Sonuç olarak bu örnekte herhangi bir ses olayı (düşme, kaynaşma, yumuşama vs) mevcut değildir, sadece pekiştirme gerçekleşmiştir. Ancak "sağlam" sözcüğüne bakacak olursak pekiştirme uygulanmış hali "sapasağlam" olacaktır. Bu durumda yine "sap" kısmı bir ses olayı olmayıp pekiştirme kuralını gerçekleştiren ön ek olurken "sap" ve "sağlam" arasında kalan "a" harfi ise ünlü türemesine örnek olaydır. Dolayısıyla pekiştirme olan sözcükler bazen ünlü türemesi barındırır diyebiliriz. #türkçe #dil_bilgisi

Bir sözcüğün sessiz harfle bitip, ondan hemen sonra gelenin de sesli harfle başlaması durumudur. Özel isimlerde ulama aranmaz. İki kelime arasında noktalama işareti varsa ulama aranmaz. #türkçe #dil_bilgisi

"ben" ve "sen" sözcüklerinin -e yönelme hal eki(*: isim çekim eki)alması sonucu "bana" ve "sana" şeklinde ünlülerinin değişime uğraması durumudur. Başka da bir sözcükte görülmez. #türkçe #dil_bilgisi

Her -yor eki alan kelimede ünlü daralması olacak diye bir kural yoktur. Ünlü daralmasından emin olmanın yolu da -mek, -mak eklerini kullanmaktır. Mesela "anlıyor" kelimesine bakarsak -yor eki mevcut. O zaman bu kelimede bir ünlü daralması olabilir. -yor ekini atıp yerine -mek ve -mak ekini getirelim. "anlımek", "anlımak" oldu. Anlamlı mı? Değil. Peki anlamlı bişeye dönüştürme şansı var mı? Evet; "anlamak". O zaman ünlü daralması var demektir. Çünkü sözcükte olması gereken geniş ünlülerden "a" harfi daralarak "ı" harfine dönüşmüş, dolayısıyla ünlü daralması vardır. Daralma olmayan kelimede deneyelim. Kelime "içiyor" olsun. "içimek", "içimak". Anlamsız oldu. Anlamlı bir şey çıkıyor mu? "içemek", "içamak", "içömek" yok hayır olmuyor. O zaman "içiyor" sözcüğünde -yor eki olduğu halde ünlü daralması mevcut değildir. Sınav notu: dikkat edilirse daralmaya uğramayan örnekteki kelimede de -yor eki vardı işte o ek aslında -iyor ekidir ve ekin başındaki sesli harfe de koruyucu ünlü adı verilir. Sınavlarda "hangisinde koruyucu ünlü nedeniyle ünlü daralması yoktur" şeklinde soru geldiğinde -mek -mak ile daralma olmayan ama -yor eki olan sözcüğü bulmak yeterli. Daralma olmayan -yor eki olan sözcüklerde koruyucu ünlü bulunur. #türkçe #dil_bilgisi

Kelimelerin -yor eki alarak sahip oldukları geniş ünlülerin, dar ünlülere dönüşmesidir. #türkçe #dil_bilgisi

-cık -cik eki alan sözcüklerde ünlü düşmesi mevcut olabilir demiştik. İşin güzel tarafı bu sözcüklerin sayısı o kadar az ki, ezberlemek bile iş görür. 1 - az > az(ı)cık 2 - bir > bir(i)cik 3 - genç > genc(e)cik 4 - dar > dar(a)cık Türeyen ünlüler parantez içine alınmıştır. Sınav notu: Kafa karıştırmak için "öpücük" ve "gülücük" gibi sözcükler kullanılabilir. Bunlar görüntüde -cük eki almış gibi görünüyor olsa da sözcüklerin kökü, "öpüş" ve "gülüş" şeklinde olup birer işteş çatılı fiildirler ve ünlü düşmesi yoktur, bunun yerine "ş" sesleri düşmüştür, yani ünsüz düşmesine sahiptirler. Sınav notu: Kafa karıştırmak için kelimeleri verip "hangisinde birden fazla ses olayı vardır" şeklinde bir soru gelebilir. İşte o sözcük de "gencecik" sözcüğüdür. Bunda hem ünlü türemesi olduğu gibi sözcüğün kökü olan "genç" sözcüğündeki "ç" harfi yumuşayıp "c" olduğu için ünsüz yumuşaması gerçekleşmiştir. #türkçe #dil_bilgisi

Türkçe'de bir dil bilgisi kuralıdır. Basit bir algoritması da mevcuttur. Pekiştirilecek kelimenin; 1 - ilk sesli harfe kadar olan bölümü yaz 2 - p, r, s, m harflerinden uygun olan bir tanesini yaz 3 - kelimenin tamamını yaz Örnek bir kelimeyi pekiştirelim. Kelime "canlı" olsun. Kural1: ilk sesli harfe kadar olan bölümü yaz; ca Kural2: p, r, s, m harflerinden uygun olan bir tanesini yaz; cap Kural3: kelimenin tamamını yaz capcanlı

İstisna: bazı sözcükler pekiştirme yapılırken bir de ünlü harf alabilir (*: ünlü türemesi). Örneğin yalnız - yapayalnız, sağlam - sapasağlam gibi. Bu durum ünlü türemesi adı verilen bir ses olayıdır. #türkçe #dil_bilgisi

Bileşik kelime oluşturmak amacıyla iki ayrı kelime birleşirken sondaki ünlü harfin kaybedilmesi durumuna verilen isim. Diğer adı ünlü düşmesidir. Detaylı bilgi için: #837 #türkçe #dil_bilgisi

Türkçe dil bilgisi kuralıdır ve iki tür sözcükte bulunur; 1 - -cık, -cik eki alan sözcükler 2 - pekiştirme sözcükleri #türkçe #dil_bilgisi